Osmanli Devrinde Zorbalar

Ilk baskisi 1933 yilinda yapilan Osmanli Devrinde Zorbalar 86 yil sonra yeniden gün yüzüne cikiyor. Osmanli tarihinde zorbalarin ortaya cikislarini, güc ve nüfuz edinmelerini bütün acikligiyla kayit altina alan Zorbalar, Devlet-i Aliyyenin adalet düzenindeki carpikliklara objektif bakislar sunmasi bakimindan alternatif tarih de olarak okunmaya pekala elverisli bir metin. Ahmet Refikin bu kitaptaki ibretlik tespiti, özetle, zamanini asan bir toplum gözleminden mülhem Halkin arzusu hak, adalet ve süknla istirahatken, kadisindan seyhülislamina bütün devlet ricali kendi menfaatleri pesinde devlet islerini boslamis ve meydan zorbalara kalmistir. Böylece Kara Yazicidan Daglar Delisine, Rum Mehmetten Katirci Ogluna, Deli Biraderden Saban Agaya, Cellat Kara Aliden Deli Ilahiye pek cok zorba kendi hakimiyetini kurmus ve zalim kurallarini koymustur. Ahmet Refik konusurken gözünü budaktan sakinmaz Cahilligin nüfuz sayesinde hakim olmasi büyük bir felakettir. Ilmi, marifeti, irfani, hatta haysiyet ve onuru mahveden en öldürücü hastalik, ilimden ziyade baglilikla ortaya cikan cahillere karsi gösterilen saygi ve itibardir. Bu itibar ve hürmetin ise nüfuzla ortaya ciktigina süphe yoktur. Bir zamanlar Anadolunun en muzlim noktasinda türeyen bir cinci hoca, cahilligi ve ihtirasi ile beraber, sirf bagliligi sayesinde uzun müddet herkesin basvurdugu biri olmustu. Halk hocanin kiymetsizligine ve ehliyetsizligine bakmiyordu; onun etegini veya elini öperek kazanacagi mevkie, alacagi memuriyete bakiyordu. Ihtimal ki emeline ulastiktan sonra, Hoca Efendi ile alay bile edecekti. Fakat asil ictima felaket, halkin hocaya yaltaklanmasinda, memleketin siyas idaresinde hicbir kiymete sahip olmayan bir sahsi yaltaklanmasiyla, hürmetiyle, riyakarligiyla büyültmesindeydi. Memleketi felakete sürükleyen sahsiyetler ancak yaltaklanmanin oldugu, hirsli ve izzetinefisten mahrum bir muhit ortasinda sivrilirler. Ve bu hal, memlekette ilim ve marifete karsi genc nesillerde büyük bir bosvermislik husule getirir. Halk mesut olmadikca, Istanbulda, kubbe altinda oturmayi milleti soymak icin dayanak olarak düsünen dimaglar yasadikca, padisah saltanatini muhafaza eylemeyi milletin refahina tercih ederek devletin idaresini muhterislere ve ehil olmayanlara biraktikca, memlekette pek cok Daglar Delisinin zuhur edecegi asikardi.