Tolstoyun Gizli Raporlarinda Osmanli Imparatorlugu

O II. Mustafa, bütün islerini vezirine birakmistir, ne ordu, ne din, ne de saray isleri ile ilgileniyor. Ancak sarayin icinde, eglencesinden geri kalmiyor ve cesitli hanimlar bulundurarak onlarla egleniyor. Avlanmayi cok seviyor, cesitli av merasimlerine büyük harcamalar yapiliyor. Hazine bu harcamalardan zor duruma düsmüstür. Türk halkinin durumu su sekildedir Onlar magrur, gururlu, söhreti seven bir halktir. Tüm Türk vezirler devlet idaresinden ziyade kendi zenginliklerini düsünüyorlar... ... Su anda devlet halktan gelen gelirle giderleri karsilayamaz duruma gelmis ve her sene hazinenin borcu bir önceki seneye nazaran daha da artmaktadir. Fransiz elci inanilmaz cabalar sarfetmektedir. Ancak Ingiltere ve Hollanda elcileri bos durmamaktadirlar. Onlarin ne kadar para harcadiklarini ve hediyeler verdiklerini ise bir tek Allah bilmektedir. Tolstoy, tuttugu notlarda Sultan II. Mustafa döneminde Osmanli Imparatorlugunun dahili durumu hakkinda ayrintili bir resim cizmekte, XVIII. yüzyilin baslarinda ne Türk ne de Avrupa kaynaklarinda bu kadar genis bir sekilde anlatilmayan bircok önemli mesele hakkinda degerli bilgiler vermektedir. Kayitlar özellikle agir vergi yükü, gayrimüslim halkla olan iliskiler, devlet mekanizmasinin yapisi, üst düzey bazi memurlarin kisisel özellikleri, saraydaki yolsuzluk, ordunun özellikle de donanmanin durumu, Türkiyenin Avrupa ülkeleriyle iliskileri, Rus-Türk iliskilerini zorlastirmaya calisan Avrupa elcilerinin Türkiyedeki faaliyetleri konularini ihtiva etmektedir.