Osmanlida Sosyal Sinif Ve Kimlikler

Bati dünyasinda en eski üniversite olarak bilinen Italyadaki Bologna Üniversite Kütüphanesi muhteviyati icinde 1658-1730 yillari arasinda yasamis Bolognali Oryantalist Luigi Fernando Marsiglinin Islam eserleri ihtiva eden koleksiyonu arasinda Türkce el yazmalari ve tarih vesikalar da bulunmaktadir. Marsiglinin Osmanli cografyasindan toplayip da ilgili üniversitenin kütüphanesine hediye ettigi Türkce el yazmalari gibi nice gercek kiymetten; bazen Batililar vasitasiyla, bazen bir tesadüf neticesinde, bazen de Doc. Dr. Kudret Altun gibi Türk dünyasina ait her türlü malzemeye askla bagli nadir arastirmacilarimiz sayesinde ancak haberdar olabiliyoruz. Elimizdeki bu kitap; bu kütüphaneden temin edilmis bir albümün kopyasi üzerindeki etüdü ihtiva etmektedir. Marsiglinin bizzat kendi azim, gayret ve ileri görüslülügüyle ortaya cikan eserinde, Osmanli tebaasindan olan cesitli sosyal tabakalara mensup erkek nüfusun baslik sarik, destar, kavuk, serpus, türban cesitleri itinali bir bicimde resmedilmis olarak verilmistir. 83 varakta yer alan toplam 218 adet resim, usta bir ressam tarafindan cizilmis olup; her resmin yaninda veya altinda bu basligi giyen zatin meslek grubu veya mensubiyet halkasi hakkinda Türkce ve eski Italyanca bir cesit Latince ile bilgi aktarilmistir. Bu kisa tanitma yazilari; baslik sahibinin etnik, din, sosyal, kültürel, sivil, resm, asker ve meslek grubu ile ilgili bilgileri ihtiva eden kisa notlar seklinde tertip edilmistir. Bu zengin baslik sayisi; Osmanli Devletindeki insan kaynaklarinin ne ölcüde farkli kimlik ve aidiyet tasidigini ve cemiyet manzarasinin ne ölcüde renkli ve cesitli bir tablo arz ettigini göstermesi acisindan da kayda deger bir özellik tasir. Osmanlidaki baslik cesitleri ve modelleri hakkinda bu kadar teferruati iceren ve resimli malumat veren baska herhangi bir kaynak mevcut bulunmamaktadir. Ne yazik ki, medeniyetimizin yasama pratikleri, örf ve adetleri, sosyal nizami, ilim ve sanat birikimi hakkindaki tarih ve etnografik pek cok bilgiyi Cin ve Bizans kaynaklari ile Batili kalemlerden ögreniyoruz. Orta Cag Türk dünyasini diger yabanci kaynaklarin yani sira Arap ve Avrupali seyyahlarin satirlarindan tanimak durumunda kaliyoruz. Bu konudaki aciklarimiz da; hem Marsiglinin eserinin hem de elimizdeki calismanin önemini artirmaktadir. Zira sadece bir baslik olmanin cok ötesinde bir hüviyet belgesi yerine de gecen bu derli toplu koleksiyonun ihtiva ettigi bilgi; bizler icin yepyeni ve orijinal olmak özelligini tasiyor Prof. Dr. Belkis Altunis Gürsoy Vatikan Eski Sefiresi Sariklar, Serpuslar albümünün oryantal arastirmalari icin bir dönüm noktasi oldugunu yazan Macheva, Turcica et Islamica adli dergide yayimlanan makalesinde katalogla ilgili olarak sunlari aktarir Türklerin sosyal siniflarini ve bu sosyal siniflarin disariya cikarken ve toplum icinde giymek takmak zorunda olduklari sariklari anlatan en kiymetli belge niteliginde bir eserdir. Bu albümle, Türklerin sosyal siniflar acisindan ne kadar cesitli ve zengin oldugunu anliyoruz Machaeva, Turcica et Islamica, 2005 409.