Etika

Türkiyede düsünce cevrelerinin Spinoza ile tanisikligi Sne mutlu ki erken yillara rastlar. Spinozanin Avrupada yeniden kesfedildigi yillardan önce, henüz 1945te, Etikanin tam metin cevirisi Hilmi Ziya Ülken tarafindan yapilir. Bu girisim, Spinozanin felsefesini anlamaya yönelik kararli adimlardan ilkidir ve Spinoza etkisi o gün bugündür nesesini ve canliligini sürdürmektedir. Ülken, Etikaya yazdigi önsözde felsefe tarihinde son derece özgün bir isimle karsi karsiya oldugumuzu belirtir. Varliklari sonsuzlugun bakisi altinda özgürce tanimayi bize teklif eden birinin felsefesini herhangi bir sekilde yorumlamak mümkün mü Belki Etikanin bes bölümü bir dramin bes perdesine benzetilebilir. Ilk iki bölümde geometrik bir sirayla kavramlar tanimlanir, düzenlenir ve birbirleriyle iliskileri gösterilerek, klasik felsefenin temel akil yürütmeleriyle perde acilir Tanri, insan, tabiat, ruh ve beden... Önermelerden sonra gelen notlar, kanitlama ve aciklamalarla düsünceler pekistirilir. Ücüncü bölümde Smuhtemelen Spinozayi günümüze ulastiran ve Etikayi basucu bir kitap kilan Duygularin Tanimlanisi bölümüne gecilir. Sevinc, keder, kin, gurur, alay, hor görme, haset dolu insanlar, yüce gönüllülük, arzu ve hazlar vb. bircok iyi ve kötü duygu arasinda yasadigimiz dünyanin hakiki özü betimlenir. Dördüncü ve besinci bölümler, insani gücsüz kilan edilgin pasif kilan duygulanislar passion, sonsuz akil ve özgürlük üzerinedir. Etika, özetle, tüm güclükler ve ruhsal dalgalanislar kararsizliklar arasinda yürüdügümüz yolun ne kadar zahmetli oldugunu defalarca hatirlatir fakat yalnizca aklin rehberliginde erdeme ulasabilecegimizi de bize ögütler. Gözden gecirilmis 13 basimini sundugumuz Etikanin bu ilk cevirisi, Spinozanin hic tükenmeyen nesesine ortak olma cagrisidir.